διμορφισμός

διμορφισμός
Η ύπαρξη δύο διαφορετικών μορφών σε άτομα του ίδιου είδους ζώων ή φυτών. Διακρίνουμε δύο κύριες κατηγορίες δ.: τον γενετικό δ., ο οποίος οφείλεται σε χαρακτηριστικά που ελέγχονται γενετικά, και τον μη γενετικό δ., που οφείλεται σε άλλους παράγοντες. Στα ζώα είναι κοινός ο φυλετικός δ. (υποκατηγορία του γενετικού δ.), κατά τον οποίο τα δύο φύλα του ίδιου είδους παρουσιάζουν εμφανή διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αυτά μπορεί να αφορούν τα πρωτογενή φυλετικά χαρακτηριστικά, όπως τα αναπαραγωγικά όργανα, ή τα δευτερογενή φυλετικά χαρακτηριστικά, όπως, για παράδειγμα, η παρουσία μαστών στα θηλυκά θηλαστικά. Ο φυλετικός δ. συναντάται σε είδη θηλαστικών (π.χ. η χαίτη του λιονταριού, τα κέρατα στο αρσενικό ελάφι), είναι αρκετά διακριτός σε ορισμένα πτηνά (π.χ. φτέρωμα, λοφίο και λειρί του πετεινού) και ιδιαίτερα έντονος σε διάφορα ασπόνδυλα (π.χ. σκώληκες, έντομα, καρκινοειδή κλπ.), στα οποία παρατηρούνται διαφορετικά μεγέθη, σχήματα και χρώματα μεταξύ του αρσενικού και του θηλυκού. Ο όρος εναλλαγή γενεών περιγράφει το φαινόμενο κατά το οποίο στο ίδιο είδος εναλλάσσονται οι διάφοροι τρόποι αναπαραγωγής με αντίστοιχα διαφορετική παραγόμενη μορφή, όπως στην περίπτωση της ετερογονίας των εντόμων (εναλλαγή της παρθενογένεσης με την αμφιγονία που γίνεται στις αφίδες) και της μεταγένεσης ορισμένων κνιδοζώων (εναλλαγή αμφιγονικής και μονογονικής αναπαραγωγής, στην οποία εναλλάσσεται η μορφή του πολύποδα και της μέδουσας). Στον μη γενετικό δ. περιλαμβάνονται ο εποχιακός δ., φαινόμενο κατά το οποίο ένα ζώο παρουσιάζει διαφορά στην εμφάνιση ή στο χρώμα με τη μεταβολή των εποχών (π.χ. στα ζώα: ερμίνη, πολική αλεπού, πέρδικα των Άλπεων), ο οικολογικός δ., που σχετίζεται με το περιβάλλον (όπως, για παράδειγμα, στη φυλλοξήρα τη φυλλόβιο και στη φυλλοξήρα τη ριζόβιο), και ο ηθολογικός δ., που συνδέεται με τις συνήθειες (όπως, για παράδειγμα, η μονήρης και η κατ’ αγέλες ακρίδα). Στα φυτά είναι συχνός o ανθικός δ., που χαρακτηρίζεται από άνθη διαφορετικού μεγέθους και μορφής, και ο δ. φυλλώματος, με φύλλα διαφορετικής μορφής και διάταξης. Όταν οι διαφορετικές μορφές είναι περισσότερες των δύο, το φαινόμενο καλείται πολυμορφισμός. Συχνά, οι διάφορες μορφές ενός πολυμορφισμού καθορίζονται από αλληλόμορφα γονίδια (γονίδια που ελέγχουν τον ίδιο χαρακτήρα με διαφορετικό τρόπο). Αρσενικό (πάνω) και θηλυκό του λεπιδόπτερου ορνιθόπτερο, χαρακτηριστικό παράδειγμα διμορφισμού. Αρσενικό (πάνω) και θηλυκό ψάρι του γένους λάβρος, που διακρίνεται για διμορφισμό. Στα φυτά είναι συχνός o ανθικός διμορφισμός, που χαρακτηρίζεται από άνθη διαφορετικού μεγέθους και μορφής, και ο διμορφισμός φυλλώματος, με φύλλα διαφορετικής μορφής και διάταξης. Στη φωτογραφία, φυτό αραβοσίτου με αρσενικές και θηλυκές ανθοταξίες. Ο φυλετικός διμορφισμός είναι ιδιαίτερα διακριτός σε ορισμένα πτηνά (π.χ. φτέρωμα, λοφίο και λειρί του πετεινού). Στη φωτογραφία αρσενικός φασιανός. Θηλυκός φασιανός, είδος όπου παρουσιάζεται έντονος ο διμορφισμός.
* * *
ο
1. η ιδιότητα τού δίμορφου*
2. η εμφάνιση ζωντανού οργανισμού με δύο μορφές διαφορετικές από άποψη μορφολογική, φυσιολογική, ανατομική
3. η χρησιμοποίηση μιας λέξης με δύο διαφορετικές μορφές (π.χ. «αστήρ», «άστρο»).
[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στα Ελλ. ξεν. όρου
πρβλ. αγγλ. dimorphism. Η λ. μαρτυρείται από το 1888 στον Ανδρέα Κορδέλλα].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Нужен реферат?

Look at other dictionaries:

  • διμορφισμός — ο 1. (βιολ.), η συνύπαρξη δύο ξεχωριστών μορφών σε ένα ζώο. 2. (γλωσσ.), η εμφάνιση και η χρήση μιας λέξης με δύο μορφές, π.χ. δίμηνο, διμηνία …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • ετερομορφία ή ετερομορφισμός — Φαινόμενο κατά το οποίο εμφανίζονται με δύο (διμορφισμός) ή και με περισσότερες μορφές (πολυμορφισμός) άτομα που ανήκουν σε ένα ζωικό είδος. Γενικά, υπάρχουν πολλά είδη διμορφισμού που οφείλονται σε πολλές αιτίες· όπως για παράδειγμα ο φυλετικός …   Dictionary of Greek

  • διμορφία — η διμορφισμός*. [ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. μαρτυρείται από το 1895 στην εφημερίδα Ακρόπολις] …   Dictionary of Greek

  • ετερόμορφος — η, ο (ΑΜ ἑτερόμορφος, ον) αυτός που έχει μορφή διαφορετική από κάποιον άλλο ή απ ό, τι είναι σύνηθες νεοελλ. 1. αυτός που παρεκκλίνει από τη φυσιολογική μορφή 2. εκείνος που έχει τερατογονική διάπλαση, ο τερατόμορφος 3. (για έντομα) αυτός που… …   Dictionary of Greek

  • καλλιώνυμος — (Callionymus). Γένος τελεόστεων ψαριών της οικογένειας των καλλιωνυμιδών. Περιλαμβάνει πολλά είδη, το μήκος των οποίων είναι μικρότερο από 30 εκ. Έχουν μεγάλο και πλατύ κεφάλι χωρίς λέπια, στενό στόμα με πολλά και μικρά δόντια και μεγάλα στηθικά… …   Dictionary of Greek

  • κώνος — I (Γεωλ.). Σχηματισμοί που δημιουργούνται από υδάτινα ρεύματα, κυρίως χειμαρρώδους χαρακτήρα, όταν από μια απρόοπτη μείωση της κλίσης της κοίτης ελαττώνεται η ταχύτητα του νερού, με αποτέλεσμα να αποτίθενται υπό μορφή βεντάλιας (ριπιδίου) ή κ. τα …   Dictionary of Greek

  • ψαριά — Σύμφωνα με τις σύγχρονες ταξινομήσεις, τα ψ. αποτελούν μια υπερκλάση η οποία περιλαμβάνει τα σπονδυλωτά που είναι προσαρμοσμένα στην υδρόβια ζωή. Στα επιστημονικά συγγράμματα αναφέρονται και με την ονομασία ιχθύες. Από αυτά μελετήθηκαν έως σήμερα …   Dictionary of Greek

  • ψυχή — I Λεπιδόπτερο έντομο της οικογένειας των ψυχιδών. Το γένος αυτό αριθμεί πολλά είδη, που ζουν κυρίως στην Ευρώπη. Το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα των ψ. είναι ο γεννητικός του διμορφισμός. Τα αρσενικά έχουν φτερά και χνουδωτό σώμα και πετούν συχνά… …   Dictionary of Greek

  • αραχνίδια ή αραχνοειδή — (arachnoidea). Ομοταξία αρθροπόδων ζώων. Το σώμα των ζώων αυτών χωρίζεται σε δύο τμήματα: το εμπρός που αποκαλείται πρόσωμα (ή κεφαλοθώρακας) και το πίσω που αποκαλείται οπισθόσωμα (ή κοιλία). Τα πρώτα προστοματικά τους εξαρτήματα λέγονται… …   Dictionary of Greek

  • κεραμβυκίδες — (cerambycidae). Μεγάλη οικογένεια εντόμων της τάξης των κολεοπτέρων. Περιλαμβάνει περίπου 30.000 είδη, τα οποία ζουν κυρίως σε υποτροπικές και τροπικές περιοχές. Χαρακτηρίζονται από το μεγάλο σώμα τους, το οποίο είναι επίμηκες και κυλινδρικό,… …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”